Pensjonat spotkań z historią - Karen Kirsten w Nowym Gurewiczu

Spotkanie z pisarką Karen Kirsten przy Nowym Gurewiczu w Otwocku w ramach obchodów 79. rocznicy likwidacji gett w Rembertowie i Otwocku.

Niektórzy mówią, że bieg dziejów ma charakter cykliczny. Inni mówią prościej – że historia zatacza koło. Nie mogłem się oprzeć temu wrażeniu dnia 18 sierpnia 2021 roku, gdy siedziałem 18 sierpnia br. na krzesełku pod odnowionym pensjonatem Gurewicza.

Przed wojną Otwock miał opinię żydowskiego miasteczka, które słynęło ze swojej charakterystycznej, drewnianej architektury. Jednym z najlepszych przykładów tejże był pensjonat Gurewicza. I oto teraz, po latach, tematyka żydowska znów jest tematem nr 1, a wszystko to dzieje się w odnowionym „Gurewiczu”! Stało się tak z powodu spotkania z panią Karen Kirsten z Bostonu, prawnuczką Józefa Przygody, który otworzył pierwsze sanatorium dla Żydów w Otwocku. Spotkanie zorganizował Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, a było ono częścią obchodów smutnej 79. rocznicy likwidacji gett w Rembertowie i Otwocku. Prowadzącym był przewodniczący Komitetu, p. Zbigniew Nosowski.

Pani Kirsten jest ciekawą osobą i etykietka „prawnuczki Przygody” jej całkowicie nie określa. Jak można było usłyszeć na spotkaniu, pochodzi z rodziny o różnych korzeniach (szwajcarskich, żydowskich, polskich, amerykańskich) i wyznaniach (protestanckim i judaistycznym). Jest uosobieniem swojego przekonania, że historia jest przede wszystkim skomplikowana. Obecnie kończy pracę nad powieścią opartą na historii swojej rodziny. Aby ją napisać, musiała zaznajomić się z dokumentami, zgłębić historię Polski i Otwocka, a nawet nauczyła się trochę polskiego!

Spotkanie, jak szybko się okazało, miało kilka wątków. Najważniejszym była historia rodziny Przygodów, opowiadana przez p. Kirsten. Ta rodzina doświadczyła wielu, nomen omen, przygód: przypadków polskiego antysemityzmu, jak również pomocy okazanej im przez Polaków. Zdzisław Przygoda zapisał też piękną kartę w AK. Najbardziej zadziwiająca jest chyba historia cudem ocalonej mamy p. Kirsten, która została wyprowadzona z getta przez… esesmana! [Nie ma jednak sensu się nad nim wzruszać, wiadomo, że odpowiada on za śmierć kilku osób].

Później pan Nosowski przypomniał losy dwóch otwocczan: Ireny Sendlerowej, lekarki niosącej pomoc Żydom w czasie okupacji i Calka Perechodnika, członka żydowskiej policji w getcie, postaci o tragicznym i ponurym życiorysie, autora wstrząsającej „Spowiedzi”. Jedna historia zakończona szczęśliwie, a druga nieszczęśliwie – tak właśnie było w czasie okupacji. Słusznie Bogusław Wołoszański nazwał jedną ze swoich książek – „Tamten okrutny wiek”.

Pojawił się jeszcze wątek całkiem współczesny – harcerki i harcerze z lokalnego Szczepu „Nie!” zrealizowali film o cmentarzu żydowskim w Otwocku [tu go można obejrzeć: https://www.youtube.com/watch?v=mQMtofZ_d_M] . Na spotkaniu były dwie dziewczyny odpowiedzialne za stronę merytoryczną projektu – Julia Skiba i Zuzanna Smolińska z 77. Drużyny Wędrowniczej im. Jana Bytnara i to im pogratulował prowadzący spotkanie Zbigniew Nosowski. „Nie spodziewałyśmy się tego” – mówi mi Julia Skiba – „To było bardzo miłe [być docenionymi]”

No i jeszcze wątek bonusowy… Na koniec, podczas pytań zadawanych z audytorium zgłosił się pewien mężczyzna. Michał Abramowicz, bo tak się nazywał, jest potomkiem Żydów otwockich i – tak jak pani Kirsten – prowadzi śledztwo w sprawie losów swojej rodziny. Przyniósł ze sobą teczkę pełną zdjęć i kserokopii będących świadectwami historii Otwocka. Z tego co wiem, pracuje również nad książką i nawet filmem na ten temat.

Jeszcze jakiś czas po spotkaniu organizatorzy rozmawiali z gośćmi, którzy chcieli coś dopowiedzieć, skomentować, pogadać. Udało mi się wtedy przeprowadzić krótką rozmowę z bohaterką wieczoru, Karen Kirsten, ale postanowiłem ją przekuć na osobny materiał.

Nie ulega wątpliwości, że była to potrzebna i pożyteczna inicjatywa. Miejmy nadzieję, że dla przyszłych pokoleń wyjdzie z tego nauka, żeby – te słowa prof. Bartoszewskiego przywołała jedna ze słuchaczek – „należy po prostu być przyzwoitym człowiekiem”.

Adam Pośrednik