Młodzież pije i pali na potęgę! Wyniki badań ESPAD 2024

Wnioski płynące z międzynarodowego badania ESPAD 2024 budzą niepokój ekspertów. Utrzymujący się wysoki poziom spożycia alkoholu wśród młodzieży oraz coraz większe zainteresowanie e-papierosami, to niepokojąca tendencja, z którą przychodzi nam się mierzyć w polskich szkołach. I chociaż - w ostatnich latach - palenie tradycyjnych papierosów i marihuany stało się zdecydowanie mniej „modne”, to pojawiły się też nowe zagrożenia, takie jak hazard.

Kolejna edycja międzynarodowego badania ESPAD (z ang. European School Survey Project on Alcohol and Drugs, czyli raport nt. „Używania alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną) przeprowadzony w ubiegłym roku w woj. mazowieckim, dobitnie pokazuje skalę tych zjawisk. Badanie, które jest realizowane w Polsce od 1995 roku, z częstotliwością co kilka lat, w dwóch grupach wiekowych: 15-16 i 17-18 lat, pozwala prześledzić jak zmieniają się trendy korzystania z tych substancji na przestrzeni lat. A wyniki niestety nie są optymistyczne! Wynika z nich m.in., że poziom spożycia wyrobów alkoholowych przez młodzież niezmiennie utrzymuje się na wysokim poziomie, a na domiar złego w ostatnich latach, zdecydowanie wzrosła liczba osób upijających się, co jest nowym i bardzo niekorzystnym zjawiskiem. Drugą niepokojącą tendencją, którą udało się zaobserwować, jest wzrost korzystania z e-papierosów. Spadło natomiast korzystanie z twardych narkotyków i marihuany.

- „Badanie ESPAD ma charakter porównawczy. Jest realizowane nie tylko na Mazowszu, ale również w Polsce oraz innych krajach Europy. To najnowsze - pokazuje, że nadal najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną wśród młodzieży jest alkohol. Wyniki są szokujące. Ponad 80 proc. uczniów w wieku 15-16 lat oraz ponad 92 proc. uczniów w wieku 17-18 lat poddanych badaniu przyznało, że przynajmniej raz w życiu piło alkohol. W miesiącu poprzedzającym badanie, alkohol spożywało 48 proc. młodszych uczniów oraz ponad 76 proc. starszych. To osoby potencjalnie zagrożone uzależnieniem. Rekomendacje wynikające z przeprowadzonych badań zarysowują dalszy kierunek działań profilaktycznych, a co za tym idzie - zachęcanie młodzieży do zdrowszego i bardziej aktywnego życia, wolnego od uzależnień" -  powiedział Mariusz Budziszewski, zastępca dyrektora ds. profilaktyki uzależnień i wspierania rodziny Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej.

Niepokojąco wysoki odsetek młodzieży sięga po alkohol w sposób ryzykowny, tzw. binge drinking, czyli incydentalne, nadmierne spożycie. Eksperci zwracają uwagę na fakt, że przyczyną takiego stanu rzeczy może być… jego dostępność, co może mieć wpływ na stale utrzymujący się wysoki wskaźnik spożycia. Konieczne jest wdrożenie skutecznych strategii zapobiegawczych w postaci ograniczenia sprzedaży wyrobów alkoholowych w godzinach nocnych oraz radykalne zmniejszenie liczby miejsc, gdzie można go nabyć. Nie bez znaczenia jest również szkolenie sprzedawców w zakresie przestrzegania zakazu sprzedaży alkoholu niepełnoletnim.

Chociaż tradycyjne papierosy tracą na popularności, to ich miejsce przejmują e-papierosy  oraz inne, nowoczesne wyroby nikotynowe. Papierosy „elektroniczne”, przynajmniej raz w życiu paliło 40,7 proc. młodszych uczniów i 57,8 proc. starszych. Rosnąca popularność e-papierosów dowodzi, że młodzież postrzega je jako mniej szkodliwe, co nie jest prawdą, bo prowadzone badania dowodzą, że mają one równie negatywny wpływ na zdrowie, co ich tradycyjne odpowiedniki.

Do przynajmniej jednorazowego użycia e-papierosów przyznało się 59 proc. młodszych uczniów i ponad 73 proc. starszych. Co gorsza, znacząco wzrósł odsetek młodzieży używających e-papierosów trzydzieści dni przed badaniem. Wcześniej, w młodszej grupie wiekowej, było to tylko 29 proc. Obecnie to już 39 proc. Natomiast wśród starszej młodzieży, udział ten zwiększył się z 41 proc. do ponad 54 proc.! Co ciekawe, w obu przypadkach, zjawisko to dotyczy bardziej dziewcząt niż chłopców.

Badanie z 2024 roku pokazuje, że używanie marihuany przez młodzież nieznacznie spadło, zwłaszcza w starszej grupie wiekowej, co może być efektem podejmowanych działań profilaktycznych. Mimo to, rośnie odsetek nastolatków, którzy postrzegają marihuanę jako substancję stosunkowo „bezpieczną”. Do zmiany społecznego postrzegania ryzyka związanego z jej używaniem przyczyniają się niewątpliwie tendencje legalizacyjne pojawiające się w innych krajach.

Raport ESPAD 2024 zwraca również uwagę na narastający problem hazardu wśród nastolatków. Około 20 proc. uczniów w wieku 15-16 lat i 25 proc. w wieku 17-18 lat przyznało, że brało udział w grach losowych, gdzie stawką były pieniądze. Eksperci podkreślają, że brak odpowiedniej edukacji na ten temat, może doprowadzić w przyszłości do uzależnień w tym zakresie.

Wyniki badania ESPAD 2024 pokazują, że konieczne jest podjęcie bardziej zdecydowanych działań profilaktycznych, uwzględniających zmieniające się nawyki młodzieży. W szczególności wskazują na potrzebę ograniczenia dostępności alkoholu poprzez skuteczniejsze egzekwowanie zakazu sprzedaży osobom niepełnoletnim, zintensyfikowania kampanii informacyjnych na temat szkodliwości e-papierosów oraz uwzględnienia w programach profilaktycznych - specyfiki różnych grup i… płci. Dziewczęta bowiem, piją i palą coraz więcej. Kluczowym elementem tej profilaktyki powinno być również zaangażowanie rodziców i nauczycieli w budowanie świadomości młodych ludzi na temat ryzyka związanego z używaniem substancji psychoaktywnych oraz zainteresowania hazardem.

Andrzej Idziak