Nowatorska technologia z NCBJ będzie chronić przed rakiem

W Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku właśnie zostało zaprezentowane nowe urządzenie, które pozwoli uchronić wiele osób po usunięciu guza nowotworu przed nawrotem choroby. To urządzenie to IntraLine, medyczny  akcelerator elektronów, przeznaczony do zabiegów śródoperacyjnych, których zadaniem jest niszczenie pozostałych komórek rakowych.

29 marca 2017 r. to był niezwykły dzień dla twórców IntraLine. Pierwszy egzemplarz urządzenia został zaprezentowany lekarzom-specjalistom na konferencji w ośrodku NCBJ, w trakcie podsumowania projektu INTRA-DOSE. Na konferencję przyjechało kilkadziesiąt osób z całej Polski - zarówno lekarzy jak i fizyków, inżynierów. Do Świerku z tej okazji zawitał też wiceminister energii Andrzej Piotrowski.

Zabiegi śródoperacyjne są wykonywane w kilku placówkach onkologicznych w Polsce od około dekady. Są to nowoczesne procedury medyczne, najczęściej stosowane przy leczeniu raka piersi, ale także raka żołądka, trzustki, odbytnicy i innych. Zabieg polegający na miejscowym napromienianiu, a wykonywany w końcowej fazie operacji usuwania guza u pacjenta, pozwala skutecznie niszczyć resztę złośliwych komórek nowotworowych, które jak ustalono, mieszczą się najczęściej w tkance tuż obok guza. Do tej pory zabiegi te wykonywano przy użyciu sprzętu zachodniego, teraz powstał lepszy, jeszcze nowocześniejszy i wygodniejszy dla lekarzy polski IntraLine.

Medyczny  akcelerator elektronów, IntraLine, jest wynikiem kilkuletniej pracy ponad 50-osobowego zespołu - inżynierów, naukowców i medyków-onkologów z Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Otwocku, z Wielkopolskiego Centrum Onkologii (WCO) w Poznaniu, a także z firm prywatnych UJP Hitec Systems S A. i Jarosław Kołcun z Wrocławia.

W środę, 29 marca przybyłych do NCBJ gości powitał dyrektor instytutu, prof. dr hab. Krzysztof Kurek, podkreślając m.in. że prezentowana właśnie technologia nigdy by nie powstała, gdyby nie wieloletnia współpraca NCBJ z największymi światowymi laboratoriami naukowymi (jak np. CERN), gdzie polscy naukowcy zdobyli niezwykłe doświadczenia i wiedzę potrzebną do tworzenia innowacyjnych technologii. Wiceminister energii Andrzej Piotrowski gorąco pogratulował zespołowi twórców IntraLine osiągnięcia i życzył szybkiej komercjalizacji. Potem uczestnicy konferencji otrzymali znaczną dawkę konkretów dot. urządzenia. Od strony technicznej, sam proces powstania urządzenia przybliżyła dr Agnieszka Syntfeld-Każuch (NCBJ). Z kolei dr hab. n. med. Dawid Murawa (WCO)przedstawił sposób i cel wykorzystywania medycznego akceleratora na sali operacyjnej. Zaprezentowano także film pokazujący zalety IntraLine.

Czym wyróżnia się IntraLine?
Śródoperacyjne zabiegi są realizowane na świecie przy użyciu różnych typów promieniowania jonizującego. Polski IntraLine wykorzystuje do napromieniania elektrony. Tego typu urządzenie jest relatywnie tanie i na tyle niewielkie, że mieści się na sali operacyjnej. W konsekwencji terapeutyczną wiązkę można wprowadzić bezpośrednio w lożę powstałą po usunięciu guza, co istotnie redukuje ryzyko napromienienia zdrowych tkanek na jej drodze. Jednocześnie poprzez właściwy dobór energii elektronów lekarz-specjalista jest w stanie bardzo precyzyjnie określić głębokość wnikania elektronów w ciało pacjenta i zapewnić ochronę tkankom i narządom znajdującym się za napromienianym obszarem. Głównym zyskiem z tak przeprowadzonej terapii jest znaczne zmniejszenie liczby pooperacyjnych zabiegów napromieniania, co automatycznie redukuje ich negatywne skutki uboczne.

„Główne cechy wyróżniające nasz akcelerator na tle podobnej aparatury medycznej to duża mobilność zarówno całego urządzenia jak i jego głowicy, wysoka jakość wiązki promieniowania elektronowego oraz niski poziom promieniowania ubocznego. Pojedynczo cechy te występują w innych akceleratorach do śródoperacyjnych terapii antynowotworowych, ale ich zespolenie w jednym, na dodatek stosunkowo niewielkim urządzeniu, było dużym wyzwaniem”, mówi mgr inż. Jacek Pracz (NCBJ) i podkreśla: „W trakcie prac nad IntraLine zastosowaliśmy szereg innowacyjnych rozwiązań technicznych dotyczących między innymi mechaniki konstrukcji oraz pozycjonowania i budowy głowicy formującej wiązkę. Cztery z nich są opatentowane”.

„Zabiegi napromieniania elektronami, realizowane bezpośrednio po usunięciu guza – a więc jeszcze w trakcie samej operacji – należą do jednych z najnowocześniejszych metod walki z nowotworami złośliwymi. Łatwość, szybkość i precyzja, z jakimi akcelerator do radioterapii śródoperacyjnej potrafi dostarczyć wiązkę terapeutyczną w obszar objęty zmianami nowotworowymi, ułatwia naszym specjalistom przeprowadzenie zabiegu, a pacjentom gwarantuje zredukowanie do minimum skutków ubocznych napromieniania”, zauważa prof. dr hab. Julian Malicki, dyrektor WCO.

Profesor Malicki podkreślał też, że Wielkopolskie Centrum Onkologii czeka już na wersję komercyjną IntraLine, ponieważ ich obecny sprzęt do zabiegów śródoperacyjnych ma kilkanaście lat i niedługo potrzebna będzie jego wymiana. Tymczasem, jak mówiła dr Agnieszka Syntfeld-Każuch, pierwszy egzemplarz technologii ma trafić właśnie do WCO na  badania i testy w warunkach szpitalnych.

Całemu zespołowi pracującemu przy stworzeniu IntraLine należą się wielkie gratulacje. Natomiast przyszłym ewentualnym pacjentom - beneficjentom stworzonej w NCBJ technologii - należy życzyć, aby na IntraLine jak najszybciej znalazły się fundusze na komercjalizację - to znaczy, aby urządzenie mogło jak najszybciej trafić do szpitali. 

Kazimiera Zalewska
 

Na zdj. u góry: część z zespołu twórców IntraLine podczas prezentacji urządzenia 29 marca 2017 r. (Fot. Kazimiera Zalewska)