Rząd daje przywileje, samorządy płacą

Listopad to czas konstruowania budżetów na kolejny rok. Już wiadomo, że wiele samorządów, w tym Otwock, będzie miało problem ze spięciem budżetu na rok 2020 ze względu na zmiany wprowadzone przez rząd. Rosną bowiem ostro wydatki bieżące, a maleją dochody JST. W konsekwencji możemy być pewni, że będzie mniej lokalnych inwestycji.

Gdy mówimy obecnie o kurczących się dochodach samorządów, to chodzi głównie o zmiany podatkowe: obniżka PIT z 18 do 17 procent, a także zerowy PIT dla osób poniżej 26. roku życia. A właśnie dochody pochodzące z PIT i CIT stanowią ponad połowę bieżących dochodów własnych samorządów - wynika ze sprawozdania Regionalnych Izb Obrachunkowych nadzorujących gospodarkę finansową gmin. Co prawda skutki tegorocznych zmian w podatkach, samorządy odczują dopiero w 2021 roku ze względu na sposób obliczania ich udziału z rocznym poślizgiem  (wg informacji Związku Miast Polskich), ale nie jest to zbyt pocieszające, bo już na 2020 rok spadły na barki samorządów poważne finansowe obciążenia wynikające z ustaw rządowych. 

Oświata: większe wydatki, mniejsze subwencje

Placówki oświatowe w gminach są finansowane ze środków państwa, w postaci subwencji celowych, oraz ze środków samorządów. Od przyszłego roku ustawowo zostały wprowadzone 6-procentowe podwyżki dla nauczycieli, niestety na ten wydatek gminy nie dostają dodatkowych środków ze skarbu państwa, a muszą go pokryć ze swoich zasobów. Co gorsze - jak to jest np. w przypadku Otwocka - gminy otrzymują też niższe subwencje na oświatę. Jak to określił na komisji budżetu RM prezydent, dla Otwocka, który ma 21 placówek oświatowych i wydatki na ten cel stanowią prawie 1/3 budżetu sprawa ma ogromne znaczenie. Podniesienie pensji zasadniczej nauczycieli określił wręcz "informacją, która ścina z nóg".

W gminie Wiązowna już np. dokładnie policzyli, że na kolejny rok będą musieli więcej dołożyć do oświaty ponad 910 tys. zł. Subwencja państwowa pokrywa tam ok. 73 proc. potrzeb na oświatę, a gmina będzie musiała dodać ok. 5,5 mln zł z własnych dochodów.

Szkolni dentyści, wiek emerytalny

Inny przykład przesunięcia ciężaru wykonania ustawy na barki gmin, to ustawa o opiece zdrowotnej nad uczniami obowiązująca od września. Według niej każde dziecko ma mieć zapewnioną w szkole profilaktykę zdrowotną oraz opiekę stomatologiczną. Tyle tylko, że za reaktywację medycyny szkolnej odpowiadać ma organ prowadzący szkołę, czyli gmina lub powiat. Na utworzenie jednego gabinetu stomatologicznego w szkole potrzeba ok. 100 tys. złotych - i są to pieniądze, które powinny wyasygnować samorządy ze swojej kasy, bo z puli państwowej nie zagwarantowano na to środków.

Kolejna sprawa - koszty podniesienia płacy minimalnej czy obniżenia wieku emerytalnego przez rząd także w znacznym stopniu ponoszą samorządy. Podczas niedawnych obrad komisji budżetu RM Otwocka, przewodniczący Andrzej Sałaga dopytywał dyrektor Edytę Rosłaniec, o powód zwiększenia o ponad 180 tys. zł jeszcze 2 miesiące przed końcem roku potrzeb Oświaty Miejskiej na pracowników. Okazało się, że to wynik większej liczby i wyższych dodatków jubileuszowych czy odpraw emerytalnych. Na pytanie radnego Ireneusza Paśniczka, czy w związku z obniżeniem przez rząd wieku emerytalnego, samorządy muszą więcej płacić - dyrektor Rosłaniec przyznała, że owszem pracownicy szkół chętnie korzystają z tego przywileju. I prawdopodobnie duża część z nich - ponieważ emerytury są średnio niższe od zapowiadanych - idą znów do pracy. 

Dlaczego warto to wszystko obserwować i porównywać? Bo finanse muszą się równoważyć. Więcej przywilejów i środków dla obywatela - tzn. że rodzina może np. pozwolić sobie na ładniejszy wózek i zabawki dla dziecka, czy wyjazd na wakacje. Ale za to jesienią, gdy wychodzą z domu z tym wózkiem wpadną w błoto, bo gmina wciąż odkłada budowę dróg...  Jak się coś bierze, trzeba zapłacić.

Kazimiera Zalewska