Koniec problemu z klauzulami niedozwolonymi?

Jak wiele można zdziałać wykorzystując otwarte bazy danych publicznych mieli możliwość sprawdzenia programiści, astrofizycy z NCBJ: Adam Zadrożmy i Arkadiusz Ćwiek, na odbywającym się 24-25 września maratonie - Hackathon danych publicznych w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Stworzyli program „Sprawdzparagraf.pl”, który będzie wielką pomocą dla małych i średnich przedsiębiorców. Aplikacja ta ma służyć wykrywaniu klauzul niedozwolonych w umowach i regulaminach.

Po raz pierwszy w organizowanym przez Ministerstwo Cyfryzacji maratonie programistycznym 90 uczestników, pracujących w 17 zespołach tworzyło usługi ułatwiające codzienne życie wykorzystując udostępnione w internecie dane przez instytucje rządowe i samorządowe. Po zidentyfikowaniu problemu, z jakimi mierzą się różne grupy społeczne, zespoły proponowały sposób jego rozwiązania.

Pierwszy rządowy Hackathon zakończył się prezentacjami powstałych projektów przed zespołem ekspertów, którzy ocenili efekty dwudniowej pracy. Najlepsze projekty wyłonione w zorganizowanym w Warszawie konkursie oprócz nagród pieniężnych czeka wdrożenie przez Ministerstwo już w 2017 roku. Przyznano trzy nagrody główne.

1 nagrodę zdobył zespół „Fringers” za aplikację służącą do szybszego załatwiania spraw w urzędach.

2 nagrodę przyznano „Zielonym Diabłom” za aplikację służącą do wyszukiwania tańszych zamienników leków refundowanych.

3 nagroda trafiła do zespołu „Media 3.0 SAP” za opracowanie gry bazującej na danych o budżecie miejskim Wrocławia.

Natomiast zespół „sprawdzparagraf.pl” (4 programistów i 2 humanistów), w którego składzie była reprezentacja NCBJ otrzymał ważną nagrodę specjalną w wysokości 10000 zł za rozwiązanie służące wykrywaniu klauzul niedozwolonych w umowach i regulaminach, ufundowaną przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych.

Celem projektu „sprawdzparagraf.pl” było stworzenie narzędzia, które mogło przeglądać treść umów i regulaminów i porównywać je z bazą klauzul zakazanych opublikowanych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Ponadto w przypadku odnalezienia podobieństwa miał został udostępniony link do bazy Systemu Analizy Orzeczeń Sądowych (SAOS) pomagający odnaleźć uzasadnienie dlaczego ta klauzula jest niedozwolona. Chociaż w danych publicznych istnieje jednolity wykaz obejmujący ok. 6000 takich wpisów, do tej pory nie było połączenia miedzy innymi bazami z domeny publicznej. Twórcy projektu swoje rozwiązanie adresują głównie do konsumentów oraz małych i średnich przedsiębiorców, którzy nie dysponują rozbudowanymi działami prawnymi w swoich firmach. Deklarują, że „Sprawdzparagraf.pl” będzie dostępny w internecie bezpłatnie w użytkowej wersji w ciągu najbliższych miesięcy, chociaż nazwa domeny może ulec zmianie. 

Skala problemu, któremu ma zaradzić projekt jest duża, ponieważ wpisana klauzula zakazana w umowie z klientem może skutkować nałożeniem kary na przedsiębiorcę przez UOKIK rzędu 10% obrotu. Takie klauzule występują w umowach deweloperskich, regulaminach sklepów internetowych i często prowadzą do olbrzymiej nierównowagi stron. W 2014 r. blisko 70% umów deweloperskich zawierało klauzule niedozwolone.

Pomysł „sprawdzparagraf.pl” w zaskakujący sposób łączył potrzebę zmierzenia się z pułapkami w zapisach umów z badaniami nad astronomią. Adam Zadrożny wykorzystywał w jednej z prowadzonych prac badawczych w Zakładzie Astrofizyki NCBJ wersję programu z nieudokumentowanym kodem, który zmuszał go do „przejrzenia” kilkaset tysięcy stron zapisu oraz wyposażenia się w aplikację wyłapującą anomalie kłopotliwego programu. Zdobyta podczas tej pracy umiejętność analizowania mogła się przydać do analizy wszystkich tekstów, w tym również prawniczych. Tekst prawniczy jest językiem naturalnym, ale skodyfikowany. Ostateczny algorytm był wynikiem know-how wszystkich członków grupy, w składzie: Adam Zadrożny (Narodowe Centrum Badań Jądrowych), Arkadiusz Ćwiek (Narodowe Centrum Badań Jądrowych), Marcin Wojno (Wydział Matematyki Informatyki i Mechaniki UW), Paweł Posieleżny (Wydział Matematyki Informatyki i Mechaniki UW), Marianna Zadrożna (absolwentka ASP w Warszawie, studentka Inżynierii Obliczeniowej ICM UW), Weronika Boruc (doktorantka, Instytut Filozofii i Socjologii PAN)