Nadchodzi rewitalizacja

Już za kilka tygodni wejdzie w życie ustawa o rewitalizacji pozwalająca gminom odzyskać kontrolę nad procesem urbanizacyjnym na obszarze rewitalizacji. Będzie można także dotować remonty budynków niebędących rejestrowymi zabytkami., UE na najbliższe lata przeznaczyło aż 25 mld złotych na działania rewitalizacyjne w Polsce.


Ustawa, która wejdzie w życie już za kilka tygodni, wprowadza dla samorządu doskonałe instrumenty umożliwiające skorzystanie ze znacznych środków przeznaczonych nie tylko na rozbudowę infrastruktury, zwiększenie przychodów, lecz także likwidację wielu problemów społecznych. Gminy, identyfikując zdegradowane tereny, ustalają obszar rewitalizacji nieprzekraczający jednak 20 proc. terenu gminy i obejmujący swoim zasięgiem nie więcej niż 30 proc. jej mieszkańców. Na szczęście legislatorzy przewidzieli, że z obszaru rewitalizacji można wyłączyć nieruchomości niewymagające takich działań. Przy wyborze takiego obszaru należy wziąć pod uwagę potencjał inwestycyjny pozwalający na rozwój gminy i poprawę życia mieszkańców, w tym głównie lokatorów mieszkań czynszowych, ale mogą to być także np. centra gmin czy, jak w przypadku Otwocka, tereny, które PKP chce przekazać miastu. Żadna z gmin powiatu otwockiego nie ma doświadczeń w rewitalizacji, podobnie jak urzędnicy, dlatego zapewne rozpocznie się bój o podmioty zewnętrzne, które przygotują we współpracy z mieszkańcami gminne programy rewitalizacji. Specjalistów prawdziwie znających się na rzeczy nie jest wielu, a popyt na takie usługi będzie ogromny.

Główne decyzje i inicjatywa spoczywają w kompetencjach rady gminy, ale na każdym etapie realizacji zarówno planowania, jak i programowania wymagany jest istotny udział społeczeństwa. Partycypacja społeczna jest tutaj wymogiem ustawowym, więc o wyborze rewitalizowanego terenu i zawartości gminnego programu rewitalizacji ostatecznie zdecydują w dużej mierze sami mieszkańcy, a nie urzędnicy, choć udział urzędników będzie pożądany w trakcie prac Komitetu Rewitalizacyjnego powołanego do opiniowania i kontroli nad procesem powstawania dokumentów.

Ustawa udostępni samorządowi takie instrumenty, jak prawo pierwokupu wszystkich nieruchomości na obszarze rewitalizacji lub możliwość wprowadzenia zakazu wydawania decyzji o warunkach zabudowy, które mogą być wprowadzone już przy ustaleniu obszaru rewitalizacji. Ustawa pozwoli je przedłużyć na czas obowiązywania Specjalnej Strefy Rewitalizacji wprowadzanej po przyjęciu gminnego programu rewitalizacji. Dodatkowym instrumentem, na który długo czekały samorządy, jest prawo do wywłaszczania nieruchomości o nieustalonym stanie prawnym, co nie będzie się wiązać już z koniecznością zabezpieczenia kwoty odszkodowania w 10-letnim depozycie sądowym. Ułatwione zostało także ustalenie stron postępowania w procesie wywłaszczeniowym. Nowym celem publicznym stanie się społeczne budownictwo czynszowe, co pozwalać będzie na przejęcie przez gminę zaniedbanych nieruchomości mających wartość zabytkową, nie wpisanych do rejestru zabytków, i ich remont. Dlatego szczególnie oczekiwanym przez gminy instrumentem wprowadzonym w tej ustawie jest w możliwość dotowania robót budowlanych i prac konserwatorskich na nieruchomościach niestanowiących zabytków rejestrowych, bowiem na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji gmina będzie mogła udzielić ich właścicielom lub użytkownikom wieczystym dotacji w wysokości nieprzekraczającej 50 proc. nakładów koniecznych na wykonanie robót budowlanych, polegających na remoncie lub przebudowie, choć nie muszą to być obiekty zabytkowe.

To doskonała informacja dla władz Otwocka i miłośników świdermajerów. Dzielnicą, która zostanie najprawdopodobniej objęta rewitalizacją w Otwocku, jest Świder Zachodni oraz rejon ulicy Kościuszki, gdzie znajduje się duże skupisko zabytkowej architektury drewnianej. Do tego dochodzi możliwość współpracy z inwestorem przy realizacji infrastruktury technicznej, społecznej lub lokali mieszkalnych i usługowych, co warunkować ma zgodę na realizację inwestycji komercyjnej.

Gmina zyska także możliwość wprowadzenia wyższej stawki podatku dla nieruchomości, które w określonym terminie po wejściu w życie planu miejscowego nie zostały zabudowane zgodnie z ustaleniami tego planu. Dzięki temu narzędziu w obiegu gospodarczym znajdą się nieruchomości trzymane wyłącznie w celach spekulacyjnych. Warto wspomnieć, że ustawa wprowadziła również dodatkowe narzędzie planowania przestrzennego – miejscowy plan rewitalizacji w którym można zawrzeć dodatkowe ustalenia, np. zasady umieszczania i sytuowania zieleni, umożliwiając ustalenie sposobu integrowania i harmonizowania nowej zabudowy z zabytkową, elementów organizacji ruchu na drogach publicznych, w tym prawne np. wprowadzenie obowiązku utrzymania woonerfu (czyli drogi przyjaznej dla ruchu pieszego, rowerzystów i mieszkańców). Wzmacniane są także regulacje dotyczące obiektów handlowych, podobnie jak w przypadku terenów objętych parkiem kulturowym. Przed samorządami stoi ogromna szansa na zwiększenie potencjału gospodarczego gmin oraz poprawę komfortu życia mieszkańców.

Warto, aby samorządowcy pamiętali, że beneficjentami rewitalizacji mają być przede wszystkim mieszkańcy rewitalizowanych obszarów, dla gmin to także szansa na rozwiązanie problemu mieszkaniowego. Społeczne budownictwo czynszowe stanie się w myśl ustawy celem publicznym, a ustawa wprowadza instrumenty pozwalające na przenoszenie lokatorów mieszkań komunalnych do lokali tymczasowych na czas remontów, co do tej pory było i faktycznym problemem, i wygodną wymówką dla urzędników.

Wiktor Lach

Fot.: Młodzież z ogniska wychowawczego w Świdrze uczestniczy w badaniach społecznych przygotowujących do rewitalizacji