(Nie)piękny dawny Otwock

Przy okazji niedawnych wyborów padały hasła o powrocie do pięknej rzekomo przeszłości Otwocka, przywróceniu mu dawnego blasku. Ale o który właściwie okres z historii miasta chodzi? Naprawdę trudno zgadnąć. Zacznijmy od czasów przedwojennych. Nawet  pobieżna analiza relacji mieszkańców i przyjezdnych wskazuje, że, owszem, miasto miało swój niezwykły atut środowiskowy, urokliwe miejsca, ale całościowo nie było uważane za ładne. Wręcz przeciwnie.

Oto parę przykładów wyjętych z przedwojennej prasy, które to informacje skrupulatnie gromadzi Muzeum Ziemi Otwockiej).

W 1922 roku "Tygodnik Ilustrowany" relacjonuje budowę "Miasta Parku Leśnego -Śródborów”:  "Śródborów powstaje w najidealniejszej ku temu miejscowości, jaką jest Otwock. Na zachodzie miejscowość taka, jak Otwock, obfitująca w drzewa iglaste i grunt piaszczysty na tak znacznych przestrzeniach, uzdrawiająco wpływające na narządy oddechowe i system nerwowy, byłaby już dawno należycie ocenioną przez specjalistów i zamienioną na uzdrowisko podmiejskie w wielkim stylu, na stację klimatyczną pierwszorzędną.[...]

Miejscowość wybrana okazała się tak dalece odpowiednią dla stworzenia Miasta Parku Leśnego, że nawet bliskość starego Otwocka, mieściny brudnej i urągającej wielu zasadom higjeny [...]  nie mogła podziałać odstraszająco".

Dziesięć lat później, Adolf Nowaczyński, popularny wówczas pisarz, satyryk, publicysta, społecznik opublikował w "ABC" - warszawskim dzienniku związanym z ruchem narodowym - duży artykuł dotyczący otwarcia wielkiego "Domu Gry", czyli kasyna w Otwocku. Miasto określa w nim ironicznie jako "Monte Otwock" lub "Monaco Otwockie" i niezadowolony najwyraźniej z wyboru miejsca na zabawy hazardowe pisze:  "Zachodzi teraz pytanie pryncypialne i globalne: czy było w całej Polsce miejsce bardziej odrażające względnie wstrętniejsze albo w ogóle ohydniejsze? Po drugie: czy to osiedle, które ongiś St. Brzozowski nazwał „wielką spluwaczką” naprawdę przypomina Homburg względnie Gartein? Po trzecie: czy jest nadzieja, żeby Anglicy zamiast na wyspę Man lub do Kairu zajeżdżali tłumnie do Monte Otwock? Po czwarte: czy po włożeniu 50 miljonów dolarów przy współpracy najtęższych polskich urbanistów, pejzażystów, krajoznawców i architektów, da się z tej na razie skromnej, ale nie pozbawionej wdzięku dziury względnie dziurska, względnie obrzydlistwa zrobić i wytworzyć coś miłego dla oka i nosa, co przyciągałoby chmary turystów, względnie co majętniejszych Rusinów, Poleszuków, Łotyszów, Słowaków, względnie Litwinów, lub Węgrów?" Niestety, Nowaczyński był przekonany, że miejsce przyciągnie tylko "klijentelę swojską", a zdesperowaną, bo bez szans na wyjazd w lepszy świat...

[Otwock, fragment jednej z ulic, 1918-29. Fot. IKC, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego]

Z kolei w lutym 1933 roku "Kurier Codzienny" opublikował list do redakcji oburzonej kuracjuszki otwockiej, podpisanej inicjałami J.N.  Czytając go, można przeżywać deja vu, bo  fragmenty idealnie pokrywają się z dzisiejszymi obserwacjami mieszkańców miasta powiatowego.

" Mieszkam po stronie uzdrowiskowej Otwocka, jadam obiady po drugiej stronie toru kolejowego w tzw. Starym Otwocku.
Po silnych mrozach panujących kilka dni – odwilż w Otwocku jest plagą. U nas w małem miasteczku prowincjonalnem jest taki porządek, że z chwilą nastania odwilży, wszyscy dozorcy oczyszczają dokładnie chodniki z lodu i śniegu, po przymrozku zaś posypują chodniki piaskiem, aby przechodnie nie byli narażeni na wypadek złamania ręki lub nogi.
W Otwocku zaś, najlepszej stacji klimatycznej w Polsce, kiedy kto chce tu leczyć się, musi studjować akrobatykę, aby rankiem przejść ul. Reymonta na bazar lub nawet do stacji kolejowej.

Nie tylko, że w Otwocku nie czyszczą chodników, nie zgarniają błota i wody (aby przejść z jednej strony ul. Warszawskiej na drugą, trzeba mieć wysokie buty) nie zamiatają ulic i otoczeń domu.

Np. zbiór śmieci i brudów przy cukierni p. Łopaty pochodzi jeszcze od lata. Zaduch jest taki, że w tej „stacji klimatycznej” na głównej ulicy Otwocka nie wie się gdzie nos zwrócić.

Lecz szczyt niechlujstwa znajdziemy na bazarze, który mieści się po przeciwnej stronie toru i na ulicach tamtej części Otwocka, gdzie również mieści się dużo pensjonatów oraz prawie wszystkie szkoły powszechne.
Brudy, jakie tam znajdziemy przechodzą najbujniejszą wyobraźnię. Ludność tej okolicy Otwocka nie tylko, że w ogóle nie zamiata ulic, ale śmiecie wyrzuca na ulicę, a nawet załatwia potrzeby fizjologiczne również na „ulicy”."

To było mocne, a takich przykładów w przedwojennej prasie można znaleźć więcej. Jednym słowem Otwock od początku był miastem kontrastów: uroda obok brzydoty, czyli jak w życiu…

8 grudnia Muzeum Ziemi Otwockiej odbyło się spotkanie dotyczące książki - kolejnego zbioru dawnych relacji prasowych - “Otwock w prasie 1910-1919”, którą otwocczanin Patryk Popis określił jednym zdaniem: “ niezwykle ciekawa lektura, która może zaskoczyć osoby twierdzące, że przedwojenny, uzdrowiskowy Otwock był taki piękny i zadbany”.
Kazimiera Zalewska

Na zdj. u góry:  Otwock, fragment jednej z ulic, 1926 r. Fot. IKC, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego