Odrobina Toskanii w Otwocku

Włoska Toskania to jeden z najważniejszych regionów turystycznych na świecie ze wspaniałą kuchnią, tradycją winiarską, zabytkami i światowej sławy muzeami. Poza tym, kto by nie chciał odwiedzić Florencji, ale mamy też odrobinę Toskanii w Otwocku. Oczywiście to nie są zabytki, klimat czy kuchnia, lecz rezydencjonalna architektura. 

Wystarczy wybrać się na spacer w rejon skrzyżowania ulic Bronisława Czecha i Ambasadorskiej, aby zobaczyć pozostałość ciekawego założenia architektonicznego wzniesionego przed II wojną światową dla dwóch braci Rzeczkowskich.

Pod adresem Ambasadorska 3 do dzisiaj wznosi się okazały piętrowy dom z niedawno odnowioną elewacją. Od strony ogrodu, który pierwotnie sięgał aż do ul. Mieszka I, integralną częścią budynku jest imponujący przeszklony, półkolisty taras z odkrytym balkonem na I piętrze. Patrząc na ten budynek o idealnych proporcjach z zachowanymi oryginalnymi okiennicami, balustradami i kratami okiennymi, mamy wrażenie, że przenieśliśmy się gdzieś do środkowych Włoch w okolice Firenze (Florencji), czyli właśnie do... Toskanii. Drugi, bliźniaczy budynek, powstał kilkadziesiąt metrów dalej przy ul. Bronisława Czecha 4.

Historia tego miejsca sięga połowy lat 30. ubiegłego wieku, kiedy to bracia Rzeczkowscy zakupili działki budowlane na terenie ówczesnego letniska Świder. Jan Rzeczkowski nabył dwie działki przy ul. Spokojnej (dzisiejsza ul. Bronisława Czecha), natomiast Ryszard Rzeczkowski wraz z żoną Martą kupił dużą działkę przy ul. Borowej 2 (dzisiejsza ul. Ambasadorska 3). Bracia postanowili wybudować tam swoje wille. Zostały one wzniesione w 1939 r. i wykończone już po zakończeniu wojny w 1945 r. Rzeczkowscy prowadzili rodzinną firmę budowlaną w Warszawie mającą bardzo dużą renomę w okresie międzywojennym. Było to "Przedsiębiorstwo Budowlane A. i R. Rzeczkowscy" mieszczące się w Warszawie przy ul. Zajęczej 8, które następnie zmieniło nazwę na "Biuro Budowlane Bracia Rzeczkowscy". Firma była rzetelna, a jej renoma zasłużona. Skutkowało to otrzymywaniem najbardziej prestiżowych realizacji budowlanych w Warszawie z przebudową pałacu Brühla i budową nowego pawilonu Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie w latach 1932-37 na czele.

Projektantem obydwu willi był zaprzyjaźniony z Rzeczkowskimi król polskiej architektury Bohdan Pniewski (1897 - 1965) -  znany z takich realizacji jak: gmach Sądów Grodzkich na Lesznie w Warszawie, budynek Poselstwa RP w Sofii, przebudowa i rozbudowa gmachu Ministerstwa Spraw Zagranicznych w pałacu Brühla, gmach Ministerstwa Komunikacji przy ul. Chałubińskiego, siedziba Narodowego Banku Polskiego, Dom Chłopa, a także zespół archiwów (obecnie Archiwum Akt Nowych) przy ul. Hankiewicza. Ostatnim jego dziełem był projekt odbudowy gmachu Teatru Wielkiego, czyniącej z niego największą scenę operową świata. W Świdrze zaprojektował proste w formie o idealnych proporcjach wille, które nawiązują do toskańskich willi wznoszonych w rejonie Florencji.
Po wojnie obydwie wille przechodziły różne koleje losu. Jan Rzeczkowski tylko około roku mieszkał w swojej - sprzedał ją w 1946 r. Przez kolejne lata zmieniała ona właścicieli i użytkowników. PSS "Społem" będące właścicielem willi przy ul. Bronisława Czecha 4 prowadziło tam restaurację "Suwalska". Po niej - w tym samym miejscu -  w latach 70. ubiegłego wieku otworzyła swoje podwoje kultowa otwocka restauracja "Ambasadorska" prowadzona początkowo przez ajentów Społem, a z czasem przejęta całkowicie przez prywatnego właściciela. W tym czasie budynek został niezbyt szczęśliwie przebudowany, co doprowadziło do zatarcia jego oryginalnej bryły. Szczególnie szkoda odkrytego tarasu na I piętrze, który został w całości zabudowany. Działająca tutaj restauracja słynęła z dobrej kuchni i zabawy. Przyjeżdżali do niej goście z Warszawy i dalszych okolic Otwocka. Lubił tutaj przebywać wieloletni premier PRL-u Józef Cyrankiewicz. Od kilkunastu lat budynek stoi nieużytkowany.

Druga z willi, wzniesiona dla Marty i Ryszarda Rzeczkowskich, pozostała do dzisiaj w rękach ich spadkobierców, co widać w dbałości o zachowanie tej wspaniałej budowli. Niedawno miałem ogromną przyjemność spotkać się z nimi i porozmawiać o historii tego miejsca za jeszcze raz serdecznie im dziękuję. Jednak w okresie PRL-u też nie mieli lekko. Dokwaterowano im przygodnych lokatorów komunalnych, a nawet urządzono rotacyjne mieszkanie dla funkcjonariuszy UB i MO. Zapewne byli to funkcjonariusze, którzy pilnowali słynnego podpułkownika Światło mieszkającego nieopodal.

Rzeczkowscy spoczywają w rodzinnym grobowcu na warszawskich Powązkach w kwaterze nr 168 w rzędzie 4. W grobowcu tym spoczywa założyciel firmy budowlanej - Alfons oraz wspominani w artykule Marta, Ryszard i Jan Rzeczkowski. Będąc na warszawskich Powązkach, warto zapalić świeczkę na grobie tak zacnej rodziny, zasłużonej dla Warszawy i do dzisiaj związanej z Otwockiem.

Paweł Ajdacki

Na zdj. głównym: Willa Rzeczkowskich przy ul. Ambasadorskiej.