Otwock w Rzymie

W 1935 r. w Rzymie odbył się IV Międzynarodowy Kongres Szpitalnictwa. Brały w nim udział delegacje z wielu krajów, w tym i delegacja Polskiego Towarzystwa Szpitalnictwa. Na tym kongresie omawiano rozwój szpitalnictwa w Europie ze szczególnym uwzględnieniem obiektów przeznaczonych do leczenia chorób zakaźnych. Z tej okazji PTS opracowało i wydało publikację "Sanatoria gruźlicze i szpitale zakaźne w Polsce". Jej redaktorem był członek stałej Międzynarodowej Komisji Budownictwa Szpitalnego inż. arch. W. Borawski. W publikacji tej wśród 6 sanatoriów i 4 szpitali z różnych stron Polski znalazły się opisy dwóch otwockich sanatoriów: miejskiego, czyli Sanatorium m. st. Warszawy i Sanatorium Wojskowego.

Myślę, że opisy sporządzone w połowie lat 30. przez osoby prowadzące te placówki będą nieocenionym źródłem wiedzy dla pasjonatów historii Otwocka. Dzisiaj zamieszczam opis Sanatorium m. st. Warszawy z zachowaniem oryginalnej pisowni.

"II. SANATORIUM M. ST. WARSZAWY W OTWOCKU.
Pod budowę istniejącego sanatorjum dla chorych płucnych wybrano 12,7 ha. z ogólnej powierzchni 86 ha. terenu, należącego do Zarządu m. st. Warszawy. Cały teren wznoszący się około 100 m. nad poziomem morza jest falisty i zalesiony, grunt przepuszczalny, piaszczysty do 50 m. głębokości. Plac, na którym stoi obecnie sanatorjum stanowi nieprawidłową geometryczną figurę połączoną wąską szyjką od północy z pozostałym terenem głównym, na którym w przyszłości ma powstać zasadniczy zespół zabudowań ściśle sanatoryjnych, obliczonych na 700 chorych. Od południa plac przylega do ul. Reymonta, która prowadzi do miasta, do stacji kolejowej, odległej o 3 klm. i łączy się z szosą na Warszawę. Uruchomione w 1929 r. sanatorjum jest obliczone na razie na 220 chorych i stanowi kompleks następujących luźno rozplanowanych na terenie zabudowań: 1) pawilon główny, 2) pawilon izolacyjny na 20 1., 3) budynek pralni parowo-mechanicznej, 4) budynki gospodarcze i mieszkania służby, 5) morga z salą sekcyjną, 6) wieża ciśnień na 25 m. wysoka o dwóch zbiornikach na 120 m. sz. wody i budynki pomp, 7) domki stróża, ogrodnika i odźwiernego, 8) mieszkanie dyrektora zakładu, intendenta i kancelistów, 9) doły osadowe dla ścieków, 10) stacja biologiczna, 11) budynek stacji elektrycznej. W suterenach mieści się: zakład hydropatyczny, pomieszczenie dezynfekcji spluwaczek i służbowe pomieszczenia, skład opału i kotłownia. Na parterze od strony wschodnio - południowej na obydwóch skrzydłach, nieco ku sobie pochylonych, mieszczą się sale chorych i leżalnie, zaś w środkowej części gmachu pokoje lekarskie, roentgen, laboratorjum, kwarcówka, gabinet dyrektora. Pomieszczenia te dostępne są jednakowo dla chorych z męskiego skrzydła i z żeńskiego, jak również dla przychodzących wprost z hall'u głównego wejścia. Przy hall'u mieszczą się pokoje administracji, kancelarja, pokój intendenta oraz dyżurnego lekarza. Od tyłu budynku znajdują się pomieszczenia chłodni, piekarni i składów produktów. Dzięki falistości terenu te lokale znajdują się w suterenach, podczas gdy front gmachu na tej samej kondygnacji jest już na wysokości parteru. Skrzydła I i II piętra oraz frontowe pokoje — separatki w części środkowej są identycznego układu. Tylko w środkowym korpusie na I piętrze znajduje się ogólna jadalnia i za nią kredens, kuchnia i pomocnicze pomieszczenie, a na II piętrze kaplica i pokoje służby kuchennej. Na III piętrze mansardowem zamieszkuje personel lekarski (kawalerski), siostry miłosierdzia i kapelan. Główne schody żelbetowe obłożone są marmurem białym, służbowe schody — sztuczny kamień, podłogi z masy ksylolitowej, oraz częściowo linoleum, w hall'u, kuchni, na leżalniach, w ustępach, łazienkach i t.p. — terrakota. Na urządzenia techniczne sanatorjum składają się: 1) kanalizacja miejscowa, w braku rzeki w bliskości, połączona jest z biologicznem oczyszczeniem ścieków, 2) wodociąg miejscowy z wieżą ciśnień, studniami i pompami, głębokość otworów około 40 m., lustro wody około 17 m., 3) ogrzewanie wodne centralne, 4) przewietrzanie pomieszczeń odbywa się kanałami w ścianach wewnętrznych, sal chorych — oknami, 5) centralne zaopatrzenie budynku w wodę gorącą z kotłowni, 6) kuchnia parowa, 7) piekarnia parowo - mechaniczna, 8) chłodnia amoniakalna z fabrykacją sztucznego lodu, 9) hydropatja, 10) pralnia parowo-mechaniczna, 11) dezynfekcja parowo - formalinowa, 12) urządzenia elektro-techniczne dla światła i siły, 13) centrala telefoniczna automatyczna dla wewnętrznych telefonów, 14) dźwig elektryczny typu szpitalnego, 15) urządzenia dla aparatu roentgena i lamp kwarcowych, 16) sygnalizacja świetlna, 17) radjo na słuchawki i głośniki. W urządzeniu kuchni zainstalowano aparat dostarczający ciepłego powietrza, który powoduje odemglenie. Naczynia stołowe sterylizuje się w pomieszczeniach kredensu w specjalnych aparatach, poczem układa się je w szafach kredensowych. Brudna bielizna przechowuje się w osobnych pomieszczeniach poczem dezynfekuje się parą i formaliną. Lżej chorych odwiedzać można w hall'u na dole, ciężej na salach za zezwoleniem tylko lekarza. Personel sanatorjum składa się z dyrektora i 6 asystentów, z 7 urzędników administracyjnych, z 40 pielęgniarek i sióstr miłosierdzia, z 4 osób w aptece i pracowni bakterjologicznej i z 49 służby niższe gospodarczej i technicznej — ogółem 107 osób. Cały teren zakładowy jest oświetlony lampami elektrycznemi, w ogrodzie zainstalowano krokiet dla kuracjuszy.
Dyr. Dr. Z. Szczepański."

Aby obraz sanatorium z 1935 r. był pełny, dodam, że jego projektant to arch. M. Kozłowski. Do użytku zostało oddane w 1929 r. W sanatorium znajdowało się 220 łóżek dla chorych - 110 dla mężczyzn i 110 dla kobiet. Powierzchnia pawilonu głównego wynosiła 2230 m2, z czego sale chorych zajmowały 1253 m2, a werandy 480 m2. Powierzchnia wszystkich budynków wynosiła 4680 m2. Wysokość pomieszczeń w suterenach wynosiła 3,5 m a na wyższych kondygnacjach 4,0 m. Chorzy i personel mieli do dyspozycji 23 sedesy, 5 pisuarów, 91 umywalek, 15 wanien i natrysków oraz 8 brudownic i zlewni. Koszt budowy pawilonu głównego wyniósł 2200000 zł, a całego sanatorium 3600000 zł.

Paweł Ajdacki
 

W następnym numerze zamieszczę opis Sanatorium Wojskowego. Opis obiektu i zdjęcia pochodzą z egzemplarza znajdującego się w zbiorach autora.