Reaktor MARIA – 50 lat innowacji i naukowego rozwoju

Reaktor badawczy MARIA, znajdujący się na terenie Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Otwocku Świerku, obchodzi w tym roku swoje 50-lecie. Jest to wyjątkowa okazja, aby uczcić ten jeden z najnowocześniejszych reaktorów jądrowych w Europie, który od 1974 roku odgrywa kluczową rolę w badaniach jądrowych, produkcji izotopów oraz rozwoju technologii. Jubileusz reaktora MARIA to moment na refleksję nad jego osiągnięciami i znaczeniem dla Polski oraz całego świata.

Budowa reaktora MARIA rozpoczęła się w czerwcu 1970 roku, a już 18 grudnia 1974 o godzinie 0:17 został on po raz pierwszy uruchomiony. Jest to reaktor w całości zaprojektowany i zbudowany przez polskich specjalistów, co czyni go unikalnym przykładem polskiej myśli technicznej. Reaktor MARIA, nazwany na cześć Marii Skłodowskiej-Curie, nie produkuje energii elektrycznej, ale jego znaczenie dla nauki i medycyny jest nieocenione.

MARIA służy m.in. do produkcji izotopów, które mają kluczowe zastosowanie w diagnostyce i terapii onkologicznej oraz w przemyśle. Dzięki reaktorowi wytwarzane są izotopy takie jak molibden-99, jod-131, lutet-177 czy kobalt-60. To właśnie dzięki nim możliwe jest leczenie nowotworów, badanie tarczycy czy diagnostyka schorzeń w kilkudziesięciu krajach na całym świecie.

[Budynki reaktora MARIA - lato 1974 r. Fot. NCBJ]

Reaktor MARIA został zaprojektowany jako urządzenie wielozadaniowe o wysokim strumieniu neutronów, co pozwala na prowadzenie szerokiego zakresu badań, w tym fizycznych, materiałowych i radiochemicznych. Jego konstrukcja umożliwia także napromienianie materiałów tarczowych wykorzystywanych w medycynie, przemyśle oraz ochronie środowiska.

Co ciekawe, obecny program użytkowy reaktora niemal dokładnie odpowiada pierwotnym założeniom sprzed ponad pół wieku. Oznacza to, że już w latach 60. polscy naukowcy przewidzieli ogromny potencjał tego urządzenia, który do dziś jest wykorzystywany na wielu płaszczyznach nauki i gospodarki.

Z okazji 50-lecia reaktora MARIA, NCBJ organizuje szereg wydarzeń, które pozwolą zgłębić historię oraz rolę tego niezwykłego urządzenia. Już 25 października 2024 roku odbędzie się międzynarodowe sympozjum „Jubileusz 50 lat reaktora MARIA”, które zgromadzi ekspertów z całego świata. W ramach tego wydarzenia odbędą się dyskusje na temat roli reaktorów badawczych we współczesnej nauce, a także ich znaczenia dla bezpieczeństwa energetycznego.

W trakcie sympozjum zaprezentowana zostanie wystawa obrazująca pięćdziesięcioletni dorobek pokoleń ekspertów z różnych dziedzin nauki oraz potencjał reaktora MARIA. Częścią wystawy będzie praca malarska Darii Solar inspirowana wnętrzem reaktora ze Świerka. Wystawa dostępna będzie m.in. w gmachu Sejmu RP w dniach 18–25 listopada br.

Dla zainteresowanych dostępna jest także specjalna strona internetowa dedykowana jubileuszowi – 50latmarii.ncbj.gov.pl, na której można znaleźć szereg ciekawostek i informacji na temat historii i osiągnięć reaktora.

Mimo półwiecza działalności, reaktor MARIA pozostaje kluczowym elementem polskiego krajobrazu naukowego. Jest dowodem na wysokie kompetencje polskich specjalistów w dziedzinie technologii jądrowych i badawczych. Dzięki swojej wszechstronności MARIA będzie służyć jeszcze przez wiele lat, kontynuując prace badawcze, szkolenie nowych pokoleń specjalistów oraz dostarczanie izotopów niezbędnych w medycynie i przemyśle.

To imponujące osiągnięcie pokazuje, że Polska, posiadając 60-letnie doświadczenie w eksploatacji reaktorów jądrowych, nie tylko nadąża za globalnymi trendami, ale także wnosi swój wkład w międzynarodowe badania nad technologiami przyszłości.

Jubileusz 50-lecia reaktora MARIA to nie tylko czas refleksji nad przeszłością, ale także moment, aby spojrzeć w przyszłość. Z pomocą reaktora MARIA Polska ma szansę rozwijać swoje kompetencje w dziedzinie energetyki jądrowej, badań naukowych oraz produkcji izotopów. To duma narodowa, której potencjał pozostanie ważnym elementem rozwoju nauki i technologii przez kolejne dekady.

Poniżej promieniowanie Czerenkowa uchwycone podczas rozruchu reaktora Maria - woda dookoła rdzenia zaczyna świecić na niebiesko. Film z września 2024: NCBJ