Rok troski o nasze wspólne dziedzictwo - rozmowa z Bożeną Żelazowską, Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalną Konserwator Zabytków

Pani Minister, kończy się rok pełen wyzwań, ale i wielu działań w obszarze ochrony zabytków. Jak ocenia Pani ten czas z perspektywy Generalnego Konserwatora Zabytków?

Bożena Żelazowska: To był bardzo intensywny i co najważniejsze – owocny rok. Udało nam się nie tylko utrzymać wysoki poziom inwestycji konserwatorskich. W całej Polsce, również w mniejszych miejscowościach, trwają prace przy kościołach, dworach, kamienicach, a także przy obiektach techniki i zabytkach cmentarnej architektury. Zależy nam, by ochrona dziedzictwa była odczuwalna nie tylko w wielkich miastach, lecz przede wszystkim w lokalnych społecznościach.

Jakie działania Ministerstwa były dla Pani w tym roku priorytetowe?

Bożena Żelazowska: Priorytetem była kontynuacja programu Ochrona zabytków, który wspiera setki inwestycji w całym kraju. Zależy nam, aby wsparcie trafiało również do tych miejsc, które często pozostawały na uboczu – do małych parafii, lokalnych muzeów, gmin z ograniczonym budżetem. Drugim ważnym kierunkiem była deregulacja, która miała na celu uproszczenie procedur i odciążenie zarówno instytucji kultury, jak i samorządów oraz organizacji społecznych. Pracowaliśmy nad rozwiązaniami, które skrócą czas oczekiwania na decyzje administracyjne, ułatwią prowadzenie inwestycji przy zabytkach oraz zwiększą przejrzystość obowiązujących przepisów. Zależało nam, aby działania na rzecz ochrony dziedzictwa nie były blokowane przez nadmierne formalności, lecz aby państwo realnie wspierało tych, którzy chcą dbać o wspólne dobro. Jednocześnie dbamy o to, by deregulacja szła w parze z wysokimi standardami ochrony konserwatorskiej, uproszczenia mają usprawniać, a nie osłabiać system. Dzięki tym zmianom oczekujemy większej dynamiki inwestycji, lepszej współpracy z samorządami i większej dostępności środków dla lokalnych społeczności. Prezydent podpisał zmiany w ustawie.

Czy może Pani podać przykłady inwestycji, które szczególnie zapadły Pani w pamięć?

Bożena Żelazowska: Oczywiście szczególnie bliskie są mi inwestycje z regionu, w którym mieszkam i który znam najlepiej. Z dużą satysfakcją obserwowałam postęp prac przy termomodernizacji Centrum Kultury i Sportu w Karczewie, inwestycji wartej 3 mln zł, realizowanej z programu FEniKS. To ważne miejsce dla lokalnej społeczności i cieszę się, że zyska nową jakość.

Bardzo poruszają mnie również projekty realizowane przy zabytkach sakralnych. Wśród nich jest remont dachu i więźby w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Warszawicach, na który przeznaczyliśmy 500 tys. zł, a także konserwacja elewacji wieży, renowacja iglicy i rzeźb w kościele Świętej Trójcy w Kołbieli, inwestycja opiewająca na 400 tys. zł. Ważnym przedsięwzięciem jest też 480 tys. zł na prace przy fasadzie frontowej XVIII-wiecznego kościoła św. Wita Męczennika w Karczewie.

Ogromnie cieszą mnie także mniejsze, lecz znaczące realizacje, jak odnowienie pomnika ku chwale Batalionów Chłopskich w Warszawicach czy rewitalizacja kapliczki w Sobieniach-Jeziorach , to miejsca ważne dla lokalnej pamięci i tożsamości.

Warto wspomnieć również o zabytkach prywatnych, które zyskują drugie życie dzięki wsparciu programu. Przykładem jest Willa Patria w Józefowie, gdzie przekazaliśmy 40 tys. zł na renowację i wymianę historycznej więźby dachowej oraz dodatkowe 25 tys. zł na odtworzenie tradycyjnego pokrycia z dachówki karpiówki.

Jakie są plany na rok 2026?

Bożena Żelazowska: Rok 2026 ma być czasem dalszego porządkowania przepisów, zwiększania dostępności środków i wzmacniania lokalnych inicjatyw. Chcemy, aby dziedzictwo kulturowe było nie tylko chronione, ale również aktywnie wykorzystywane w budowaniu silnych, świadomych swojej historii społeczności.

Na koniec – czego chciałaby Pani życzyć mieszkańcom powiatu otwockiego na nadchodzący rok?

Bożena Żelazowska: Przede wszystkim życzę Państwu dumy z miejsca, z którego pochodzicie. Powiat otwocki ma niezwykłe dziedzictwo, od drewnianych willi w stylu świdermajer i historii uzdrowisk, po piękne krajobrazy nad Świdrem i Wisłą, ale także bogactwo mniejszych miejscowości, takich jak Warszawice, Sobienie-Jeziory, Kołbiel, Dziecinów, Nadbrzeże czy Całowanie. To właśnie one zachowują najpiękniejsze ślady lokalnej tradycji i tworzą unikalny charakter naszego regionu. Życzę, abyśmy wspólnie dbali o to, co odziedziczyliśmy po przodkach, i przekazali to dalej, naszym dzieciom i wnukom.

Niech nadchodzący rok przyniesie Państwu spokój, zdrowie i poczucie bezpieczeństwa, a także satysfakcję z budowania silnych, solidarnych wspólnot. Życzę również otwartości na współpracę i radości z tego, że razem tworzymy historię tego wyjątkowego miejsca, w którym mamy szczęście żyć.

Rozmawiała: APH