Woda z kranu super zabezpieczona przed skażeniami

Warszawiacy jako pierwsi na świecie naprawdę nie muszą się martwić o jakiekolwiek potencjalne skażenia radioaktywne wody, którą codziennie piją. Stołeczne wodociągi mają innowacyjny system pomiaru takich skażeń monitorujący wodę w czasie rzeczywistym. W jego opracowaniu wielki wkład mają naukowcy z Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku.

Innowacyjny system pomiaru poziomu potencjalnych skażeń radioaktywnych zainstalowany na stacji uzdatniania wody w Zakładzie Północnym Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie S.A. powstał w wyniku międzynarodowego projektu TAWARA-RTM (TAp WAter RAdioactivity Real Time Monitor). Prace nad nim trwały ponad dwa lata, kosztowały 3,6 mln euro, co sfinansowane było z funduszy projektu FP7 Security Unii Europejskiej. Od poniedziałku do środy (4-6 lipca br.) w Warszawie zespół ekspertów podsumowywał swoje całe działania w ramach projektu TAWARA-RTM. 

Zaletą opracowanego systemu jest możliwość monitorowania potencjalnych skażeń radioaktywnych na bieżąco w trybie ciągłym. Dzięki temu, po przekroczeniu dopuszczalnego poziomu stężenia radionuklidów w wodzie, detektor wczesnego ostrzegania wygeneruje sygnał alarmowy, co pozwoli zatrzymać dystrybucję wody zanim dotrze do odbiorców oraz szybką reakcję odpowiednich służb. Rozwiązanie to zabezpiecza również sieci wodociągowe przed kontaminacją. Pracująca w tym samym czasie druga część układu, w którego skład wchodzi układ detekcyjny, zaprojektowany i testowany w Narodowym Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), określi rodzaj zanieczyszczenia poprzez spektroskopię promieniowania gamma i pozwoli podjąć odpowiednie środki zaradcze. To zasadnicza różnica w porównaniu z dotychczasowymi rozwiązaniami bazującymi na standardowej kontroli – okresowym badaniu regularnie pobieranych próbek wody z wybranych miejsc układu uzdatniania i dystrybucji wody.

„Tym samym Warszawa, jako pierwsze miasto na świecie, może korzystać już z kompleksowego rozwiązania monitorowania wody w czasie rzeczywistym oraz innowacyjnego systemu spektroskopowego identyfikacji skażeń” – podkreśla prof. Krzysztof Kurek, dyrektor NCBJ – „To właśnie w naszym instytucie opracowaliśmy jeden z elementów instalacji – prototyp układu detekcyjnego do identyfikacji śladowych ilości radioizotopów w wodzie”.

Podstawą systemu są trzy detektory. Pierwszym z nich jest detektor promieniowania gamma, który generuje sygnał alarmowy w przypadku wykrycia skażenia o dużej skali na etapie ujmowania wody. Dzięki temu możliwe jest wstrzymanie pompowania wody na układ technologiczny stacji uzdatniania, co pozwala na uniknięcie skażenia samej stacji. Jako drugi zainstalowany jest detektor cząstek alfa i beta, zanurzony w wodzie i pracujący w czasie rzeczywistym służy do wykrywania śladowych skażeń. To on generuje sygnał alarmowy w przypadku wykrycia skażenia po etapie uzdatniania wody. W przypadku wystąpienia alarmu, woda będzie kierowana do spektrometru gamma, którego zadaniem będzie zidentyfikowanie rodzaju skażenia. Co więcej, całość systemu monitorującego jest zaprojektowana tak, aby w przyszłości można było ją rozszerzyć o możliwość identyfikacji zagrożeń chemicznych i biologicznych. Naukowcy chcieliby także zabezpieczyć sieć wodociągową przed cyberatakami.

„System do monitorowania poziomu skażeń radioaktywnych w wodzie w czasie rzeczywistym ma niebagatelne znaczenie dla podnoszenia bezpieczeństwa mieszkańców korzystających z wody przeznaczonej do spożycia i jest istotnym uzupełnieniem standardowej kontroli jakości wody prowadzonej przez „wodociągi. Ciągłość kontroli i szybkość działania może okazać się kluczowym czynnikiem np. w przypadku zagrożenia terrorystycznego” – zaznacza mgr inż. Anna Olejnik, główny technolog ds. wody MPWiK w m.st. Warszawie S.A.

W europejskim projekcie badawczym „TAWARA RTM” uczestniczą naukowcy z Uniwersytetu w Padwie i Uniwersytetu w Pizie, Włoskiej Krajowej Agencji Naukowo-Badawczej ENEA , firmy Scionix z Holandii (producent detektorów promieniowania jonizującego) i CAEN z Włoch (producent aparatury do rejestrowania sygnałów). Ze strony Polski w przedsięwzięciu zaangażowane jest Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) oraz firma prawnicza Wardyński i Wspólnicy sp. k.

Uczestnicy spotkania podsumowującego projekt TAWARA. Fot. NCBJ