Spacer do Bojarowa Oskragiełły

Spacer do Bojarowa był jednym z bardzo ciekawych i pouczających wydarzeń niedawno zakończonego X Festiwalu Świdermajer. Uczestnicy spotkali się nie tylko z niezwykłą przeszłością, ale i równie niesamowicie zapowiadającą się przyszłością pałacyku zbudowanego w XIX wieku w nadświdrzańskim rejonie Otwocka przez Konstantego Moesa-Oskragiełłę - prekursora przyrodolecznictwa, propagatora jarstwa. 

Spotkanie przy ruinach jego dawnego uzdrowiska poprowadziła Justyna Górnowicz, która już od dłuższego czasu przypomina tę nietuzinkową postać, mi.in. poprzez publikację “Oskragiełło z niepamięci, czyli jarskie historie otwockie”. Niżej garść ciekawostek dla tych, którzy nie mogli uczestniczyć w wydarzeniu.

Zakład leczenia naturą 

Gdyby chcieć jak najbardziej skrótowo określić teraźniejszość pałacyku (czy dworu - jak mówią inni) Bojarów, to najlepiej chyba oddaje ją słowo “kloaczna”. Przeszłość jednak tego miejsca była innowacyjna i niepospolita - podobnie na szczęście rysuje się przyszłość.

Zacznijmy jednak od przeszłości. 

Moes-Oskragiełło zakupił folwark Anielin od hrabiego Zygmunta Kurtza, właściciela Otwocka Wielkiego na pocz. lat 80. XIX w. i wybudował na tych gruntach pałacyk najprawdopodobniej według własnego projektu. Było w nim osiem dużych pokoi na parterze i cztery pokoje na piętrze oraz trzy kuchnie w suterenach. Do tego była stajnia, obora, obie murowane. 

Bezpośrednim sąsiadem Konstantego Moesa był Michał Elwiro Andriolli, z którym był w zażyłych kontaktach.

[Bojarowo - grafika na podstawie "Przewodnika po Otwocku i jego okolicach na rok 1906" E. Dielha]

W 1883 r. rozpoczął działalność leczniczą, ale tylko i wyłącznie z wykorzystaniem metod naturalnych - jak dieta jarska, wełniane ubrania, słońce, światło, woda, czyste powietrze…

Te sposoby odzwierciedlała m.in. zmieniająca się nazwa uzdrowiska:  najpierw nazywało się “Zakładem termopatycznym” - tzn. miejscem, gdzie leczy się temperaturą, ciepłem i zimnem. Później było to “Odrodzisko jarskie” - czyli leczono wyłącznie wegetariańskimi potrawami. Potem został “Stolicą jarstwa i wegetarianizmu”, a w końcu siedzibą spirytyzmu i okultyzmu, bo tym zaczął się Oskragiełło zajmować, magnetyzmu i knajpizmu. Knajpizm to określenie wodolecznictwa, które było wówczas modne za sprawą Vincenta Priessnitza (od którego nazwiska mamy “prysznic’”).

Działalność lecznicza Oskragiełły w Otwocku nie trwała zbyt długo - tylko kilka lat. Z pewnością przyczyniło się do tego jeszcze jedno nietypowe podejście do sprawy - otóż właściciel zakładu leczniczego pobierał opłaty od pensjonariuszy jedynie w przypadku wyleczenia. Nie wyleczeni honorariów nie płacili… Toteż już ok. 1890 r. Oskragiełło działalność zlikwidował, posiadłość sprzedał i przeniósł się do Krakowa.

Odrodzenie w XXI wieku…

Gościem spotkania była Anna Baszyńska-Mateńko reprezentująca Grupę Arche, która kilka miesięcy temu zakupiła Bojarów i zamierza go zrewitalizować. Jak mówiła Arche zainteresowała się Bojarowem właśnie ze względu na osobę autora obiektu. Propagowanie jarstwa, czy działalność charytatywna Moesa są spójne z filozofią firmy. 

Jakie są plany Arche względem Anna Baszyńska-Mateńko opowiada w wywiadzie Andrzeja Idziaka:

Trzymamy kciuki, aby “Odrodzisko jarskie” znów wypiękniało i stało się ośrodkiem służącym całej społeczności.

Kazimiera Zalewska